MDLP K23 hesaplayicisi esliginde Dogu Karadeniz ve Kafkas'lar - 2

   

     Tekrardan merhabalar. Gecen yazimizda Dogu Karadeniz ve cevre illeri icin K23 hesaplayicisi ile bolge halklarinin genetik dagilimlarini incelemeye calismistik. Ozet gecmek gerekirse Turkiye genelinde buyuk bir cogunlugun bu kalkulator sonuclarinda Kafkasya bileseni en onde gelir. Turkiye ortalamasi 40% civarlarindadir. Komponentin adindan da anlasilacagi uzere bu komponent Kaskafya halklarinda ozellikle de antik Kolhis Kralliginin tarihi sinirlari icerisinde kalan bolge halklarinda zirve yapmaktadir. Dolayisiyla Turkiye'de de Laz'lar basta olmak uzere tarihi Laz yerlesimleri ve cografi komsularinda yuksek oranlarda gozukmektedir, bunu ilk yazimizdaki Dogu Karadeniz isi haritasi uzerinde gormustuk. Simdi tarihi cografyayi birbirine baglayan Gurcistan sinirlari icerisinde kalan bolge icin ayni analiz ve hesaplarimizi yapacagiz.

     Gurcistan'i cografi olarak ele aldigimizda iki onemli siniflandirma yapabiliriz. 1.si Dogu Gurcistan & Bati Gurcistan, 2.si Daglik bolge, Vadi & Duzluk bolge seklinde. Asagidaki gorselde bolge detaylari belirtilmis.

   
     Simdi onbilgimizi de aldiktan sonra yavas yavas ise koyulalim. Gurcistan'dan toplam 78 ornek ile yapilan bu calismada Gurcistan'in her bolgesini islemeye calistik. Asagidaki tabloda bolge ortalamalarini ve parantez icinde ornek sayilarini gorebilirsiniz. Bazi bolgelerdeki ornek sayilari yeterli olmasa da fikir vermesi acisindan calismamiza yansitmak istedik.. Ilerleyen zamanlarda ornek sayilari arttikca tablolari ve haritalari guncelleyecegiz. Eger kayda deger degisiklikler olursa guncelleme ile birlikte not duserek belirtecegiz..

Tablodaki bolge ortalamalarindan Kafkasya komponenti satirina baktigimiz zaman ilk dort sirada bulunan Abhaz'lar, Megrel'ler, Svan'lar ve Imereti'lerin Kafkasya degerlerinin hemen hemen ayni seviyelerde oldugunu goruyoruz, bu noktada hemen bir anektod ilave edelim, Abhaz ortalamasi sadece 3 kisinin degerlerinden elde edildi, dolayisiyla ornek sayisi arttikca ortalamada degisme olma ihtimali daha fazla, Ornek sayisi arttikca Abhazlarin kafkas degerinde bir miktar dusus olacagini dusunuyoruz. Bu konuya yazinin ilerleyen bolumlerinde tekrardan deginecegiz. Bu noktada  ekleyecegimiz isi haritasina dikkatlice bakalim.

 Haritada goruldugu uzere bati ve dogu Gurcistan arasinda ozellikle Kafkasya komponenti acisindan bariz bir fark var, Istisnai olarak Acara ve Guria bolgesini bunun disinda tutabiliriz, bunun sebeplerine yazimizin ilerleyen bolumlerinde deginecegiz. Devam edelim.

Ikinci komponent olarak South Central Asia'ya bakalim. Bu komponent genellikle bolgedeki Irani etkiyi yansitmaktadir. Bu baglamda Dogu Gurcistanda bu etkinin daha fazla oldugunu goruyoruz.

South Central Asia'dan sonra Orta Dogu komponenti ve onu takiben Avrupali Oncu Ciftciler komponenti geliyor.

Orta Dogu komponentini ele aldigimizda sunu goruyoruz, Osmanli Imparatorlugu etkisi altindaki sinir bolgelerinde diger bolgelere oranla gorece  fark var. Yazimizin ilerleyen bolumlerinde Dogu Karadeniz ve Gurcistan bolgelerini birlikte ele alip bolgeye daha genis cercevede baktigtimiz zaman bunu daha net olarak gorebilecegiz.

En son olarak inceleyecegimiz komponent ise EEF (Avrupali Oncu Ciftciler), bu komponent Anadolu'dan binlerce yil once Avrupa'ya goc eden, goc ederken beraberlerinde ciftciligi de goturen Anadolu'lular olarak niteleyebiliriz. Gunumuz Sardinya ve Bask halklarinda zirve yapiyor. EEF Gurcistan isi haritasina baktigimizda Orta Dogu komponenti etki alani ile benzerlik gosterdigini goruyoruz. Bunun nedeni Orta Dogu etkisi icin onerdigimiz Osmanli Imparatorlugu etki alaniyla beraber Gurcistan'in guney sinir komsusu olan Ermenistan'in etkisi de olabilir.

Degerlendirme kismina gelmeden once eger okumayanlar varsa bu yazinin ilk bolumunu okumalarini tavsiye ediyoruz. Cunku yapacagimiz karsilastirmalar da kullanacagimiz referans degerlerinin detaylari ilk yazimizda mevcut.

Simdi, Dogu Karadeniz ve Gurcistan icin olusturdugumuz isi haritalarini birlestirip ele alalim .

Hesaplamalardaki sonuclara gore olusturulan isi haritasinda Laz'larin genetik olarak Guney Kafkas ozelliklerini surdurdugunu soyleyebiliriz. Yazinin ilk bolumlerinde tekrardan deginecegimi belirttigim Acara ve Guria kismina geldik, haritaya baktigimizda tarihsel Kolhis sinirlari icerisinde sadece Guria ve Acara kismi disinda genetik benzerligin korundugunu soyleyebiliriz.
Acara ve Guria'da genetik farkliligin ana nedenlerinden biri bolgenin 13.yuzyildan itibaren muslumanlasmasi ve Osmanli etkisinin artmasidir.Bir diger ana neden ki bu ayni zamanda  tarihsel  bir gercegi de teyit eder niteliktedir. Bolgenin tarihine baktigimiz zaman 8. yuzyilda Arap akinlarindan kacan ve batiya ilerleyen Gurcu'lerin Laz-Megrel birligini kuzey ve guney olarak ikiye ayirmasina kadar ki surecte gerek dilsel ve tarihsel gerekse genetik olarak bir butunlukten bahsedebiliriz.  Yani Guria ve Acara topraklarinin Gurcu'lesmesi ile baslayan surec Lazca ve Megrelcenin dilsel olarak ayrismasina yol acmis olsa da genetik bakimindan cokta fazla etkilemedigini gorebiliyoruz. Bu baglamda her ne kadar ilerleyen yazilarda genis capli olarak bahsedecek olsak da sirasi gelmisken kucuk bir not olarak eklemek istedigimiz bir nokta var. Laz'larin ve Megrel'lerin genetik devamliligini surdurdugunun diger bir kaniti ise Y-DNA baba hattti haplogruplarindan L1b-M317>PH8 Dogu Karadeniz clusteridir (kumesi).

Asagida guncel Y-DNA haplogrup dagilimlarini gorebilirsiniz.

Laz'larda 27% oraninda gorulen L1b, Megrellerde 20% civarinda gorulmektedir. Isin garip tarafi L1b Gurcistan'da sadece Megrel'lerde yogun sekilde gorulurken diger Gurcistan halklarinda yok veya cok azdir. Burdan ne cikarabiliriz, burdan sunu cikarabiliriz; ayni Arap akinlarinin Megrel-Laz birligini kuzey guney olarak ikiye ayirdigi donemde (8.yy) L1b bu birlikte mevcut idi. Ilerleyen donemlerde buyuk ihtimal Megrel'ler bu haplogrubu izole bir sekilde kendi bunyelerinde barindirdilar. L1b'nin bu yakasina baktigimiz zaman ise sunu goruyoruz ki L1b Dogu Karadenizde yayilma konusunda daha basarili olmus. Bugun Trabzon, Rize, Artvin, Erzurum basta olmak uzere Dogu Karadeniz ve cevresinde yogun miktarda gorulmektedir.

 Konumuza geri donelim ve asagida grafik halinde sunulan 4 ana komponentin degerlerini inceleyelim.

Kafkasya disindaki diger komponentlere baktigimizda Laz'larda Bati Gurcistan blokunu olusturan Abkhaz, Megrel, Svan ve Imereti bolgesine kiyasla SCA oraninda azalma buna esit miktarda orta dogu ve EEF (avrupali oncu ciftci) komponentlerinde kucuk miktarlarda artis oldugunu goruyoruz. Bu da cografi konumu nedeni ile son millenyumdaki Anadolu halklari ile olan etkilesimden kaynaklanmaktadir.

Simdi elimizdeki bu ortalamalari, hesaplayiciyi olusturan Vadim'in populasyon ortalamalari ile karsilatiralim. Vadim sutunundakiler hesaplayicinin kendi populasyon ortalamalari (siyah font), hemen yanindakiler ise bizim elimizdeki numunelerle olusturdugumuz degerler (kirmizi font).

Simdi yazimizin baslarinda belirttigimiz Abhaz'larin Kafkasya oranlarinda numune sayisi arttikca bekledigimiz dusus kismini aciklama zamani. Goruldugu uzere bizim sonuclarimizdaki Kafkasya degerleri, orjinal degerlere nazaran neredeyse her grupta 5% ile 10% arasinda azalirken sadece Abhaz'larda herhangi bir azalma olmamis. Bunu da elimizde bulunan yetersiz numune sayisina bagliyor ve Abhaz numune sayisi arttikca ortalamalarinda 3% ile 5% arasinda bir dusus bekliyoruz.

Sonuc kismi icin bir degerlendirme bir de ricada bulunacagiz. Genetik calismalari en cok zorlayan konulardan biri toplumlarin surekli olarak goc edip baska halklarla karisip izini kaybettirmis veya belirsizlestirmis olmalari, bu baglamda Laz'lar bulunduklari bolgenin bilinen, yasayan, ana dilini yasatan en eski halki.  Dolayisiyla yorenin yasayan en eski halki ve 4000 yillik gecmisiyle "Inatci" bir kavim olan Laz'lari ve Dogu Karadeniz bolgesini genetik olarak anlamak demek Anadolu cografyasini buyuk olcude anlamak demektir. Bu sebeple sizden istegimiz, bu tarz calismalarda en cok zorlanilan nokta olan numune yetersizligi konusunda bize yardimci olmaniz, eger cevrenizde hali hazirda test yaptirmis kisiler var ise bilgilerini paylasmalarini, test yaptirmayi dusunen fakat yol yordam bilmeyenler var ise de bize yonlendirmenizi rica ediyoruz.


Tesekkurler.
O.S.

letisim e-mail: lazdna@hotmail.com
Facebook Grup:https://www.facebook.com/groups/1642998242619093/

FTDNA Colchis / Lazica DNA Project: https://www.familytreedna.com/groups/colchis-lazika-dna

Instagram: https://www.instagram.com/laz_colchis_genetics_and_dna/
Twitter:https://twitter.com/Laz_Colchis_DNA